نبرد اوپیس
زمان : سپتامبر ( شهریور / مهر ) 539 قبل از میلاد
طرفین درگیر : هخامنشیان – بابل ( کوروش بزرگ – نبونعید )
مکان : بابل
نتیجه : پیروزی امپراطوری هخامنشی
تغییرات : تمام پادشاهی بابل ضمیمه خاک هخامنشیان شد.
نبرد پلوزیوم
زمان : می ( اردیبهشت / خرداد ) 525 قبل از میلاد
طرفین درگیر : هخامنشیان – دودمان بیست و ششم مصر ( کمبوجیه – پَسامتیخ سوم )
نتیجه : پیروزی امپراطوری هخامنشی
تغییرات : مصر ضمیمه خاک هخامنشیان شد
نبرد ماراتن
زمان : سپتامبر ( شهریور / مهر ) 490 قبل از میلاد
طرفین درگیر : هخامنشیان – آنتی ها ( داریوش اول ، داتیس – کالیماکوس ، میلتیادس )
مکان : ماران – آتن
نتیجه : پیروزی یونانی ها
تغییرات : عقب نشینی موقت ایران از جزایر یونانی
نبرد ترموپیل
زمان : نیمه سپتامبر ( شهریور ) 480 قبل از میلاد
طرفین درگیر : هخامنشیان – یونانی ها ( خشایارشا – شاه لئونیداس اسپارتی )
مکان : تنگه ترموپیل – یونان
نتیجه : پیروزی هخامنشیان
تغییرات : بخش بزرگی از جزایر یونانی موقتاً به خاک هخامنشیان اضافه شد
نبرد گاگملا ( گوگمل )
زمان : یکم اکتبر ( 10 مهر ) 331 قبل از میلاد
طرفین درگیر : هخامنشیان – مقدونیه ( داریوش سوم ، بسوس – اسکندر مقدونی )
مکان : گاگملا ( ناحیه ای بین اربیل و موصل امروز )
نتیجه : شکست ارتش هخامنشی
تغییرات : سقوط قطعی امپراطوری هخامنشی
نبرد حران
زمان : ابتدای می ( اردیبهشت ) 53قبل از میلاد
طرفین درگیر : امپراطوری اشکانیان – جمهوری رم ( سورنا – کراسوس )
مکان : حران ( جنوب شرقی ترکیه )
نتیجه : پیروزی اشکانیان
تغییرات : تثبیت دجله و فرات به عنوان مرزهای غربی ایران. “اکیلا” پرچم رومیان برای اولین و آخرین بار بدست دشمنان شان افتاد.
نبرد ادسا
زمان : 260 میلادی
طرفین درگیر : امپراطوری ساسانی – امپراطوری روم ( شاپور یکم – والرین )
مکان : ادسا ( جنوب ترکیه امروزی )
نتیجه : پیروزی ساسانیان
تغییرات : اسارت امپراطور روم و 20 ههزار اسیر رومی. همچنین بخش های وسیعی از ترکیه امروز ضمیمه امپراطوری ساسانی شد.
فتح بیت المقدس
زمان : 614 میلادی
طرفین درگیر : امپراطوری ساسانی – امپراطوری بیزانس ( شهربراز و شاهین – اسقف زکریا )
مکان : بیت المقدس
نتیجه : پیروزی ساسانیان
تغییرات : بیت المقدس و تمام فلسطین ضمیمه خاک ساسانیان شد، همچنین ” صلیب راستین ” به تیسفون منتقل شد.
محاصره قسطنطنیه
زمان : 626 میلادی
طرفین درگیر : امپراطوری ساسانی – امپراطوری بیزانس ( شاهین – سرجیوس یکم )
مکان : قسطنطنیه
نتیجه : پیروزی امپراطوری بیزانس
تغییرات : عقب نشینی ارتش ایران از عمق خاک بیزانس
نبرد نهاوند
زمان : 642 میلادی
طرفین درگیر : امپراطوری ساسانی – خلافت راشدین ( بهمن جاودیه و پیروزان – سعد ابن ابی وقاص و نعمان بن مقرن )
نتیجه : پیروزی اعراب مسلمان
تغییرات : انقراض رسمی سلسله ساسانی
نبرد ملازگرد
زمان : 26 آگوست 1071 میلادی ( چهارم شهریور 450 شمسی )
طرفین درگیر : امپراطوری سلجوقی – امپراطوری بیزانس ( آلپ ارسلان – رومانوس دیوجانوس )
مکان : ملازگرد ( شهری در غرب ترکیه امروزی )
نتیجه : پیروزی امپراطوری سلجوقیان
تغییرات : اسارت امپراطور بیزانس و آغاز مهاجرت ترکان سلجوقی به آناتولی
یورش مغولان
زمان : بین 1219 تا 1258 میلادی
طرفین درگیر : امپراطوری خوارزمشاهیان – مغولان ( محمد خوارزمشاه و جلال الدین خوارزمشاه و تیمور ملک چنگیز خان )
مکان : ایران امروز و بخش های وسیعی از آسیای میانه
تغییرات : خوارزمشاهیان از بین رفتند و ایران به تصرف مغولان درآمد.
نبرد چالدران
زمان : 31 مرداد 893
مکان : دشت چالدران ( شمال آذربایجان غربی )
طرفین درگیر : پادشاهی صفویه – امپراطوری ععثمانی ( شاه اسماعیل یکم صفوی – سلطان سلیم عثمانی )
نتیجه : شکست پادشاهی صفوی
تغییرات : بخش های بزرگی از نواحی کردنشین برای همیشه از ایران جدا شدند.( از جمله کردستان عراق و ترکیه )
فتح هرمز
زمان : 1001 شمسی
طرفین درگیر : پادشاهی صفویه و کمپانی هند شرقی بریتانیا – امپراطوری پرتغال ( شاه عباس صفوی و امام قلی خان – خوان چهارم و سیمآوو دو میلو )
مکان : جزیره هرمز ( خلیج فارس )
نتیجه : پیروزی پادشاهی صفویه
تغییرات : با بازگشت جزیره هرمز به خاک ایران، راه تجارت دریایی ایرانیان گشوده شد.
جنگ کرنال
زمان : 5 اسفند 1117
طرفین درگیر : پادشاهی افشاریه – امپراطوری مغولی هند ( نادرشاه افشار – محمد شاه )
مکان : کرنال ( هندوستان )
نتیجه : پیروزی پادشاهی افشاریه
تغییرات : غنائم بی سابقه ای به ایران رسید و بخش هایی از شمال هند و قندهار ضمیمه ایران شد.
جنگ های ایران و روسیه در عصر قاجار
زمان : 1175 تا 1206
طرفین درگیر : پادشاهی قاجار – امپراطوری روسیه ( آقا محمد خان ، فتحعلی شاه ، عباس میرزا ، جواد خان قاجار – ژنرال یرملوف ، ژنرال سیسیانف ، ژنرال پاسکویچ )
مکان : شمال غربی ایران ، تمام ناحیه قفقاز امروزی
نتیجه : پیروزی ایران و روسیه، اما در نهایت شکست قاجارها
تغییرات : بخش های بزرگی از قفقاز که قرن ها جزئی از خاک ایران بود برای همیشه جدا شد.
منابع
مقاله جلال افشار در مجله دانستنیها
ترجمه و نگارش هیئت تحریریه علمی پورتال یو سی
با ما همگام شوید
استاد تغییر باشید نه قربانی تقدیر
ما یک سـازمان غیـرانتفــاعی هستیم و وظیفـه خود میدانیم آنچـه مربوط به تاریخ است را با بهتـرین و موثق ترین منـابع موجود در این کارزار مطـالب بی ریشـه ، بـه صـورت صحیح نشـر دهیم
ماموریت ما اینست مردم را با میراث خود درگیر کنیم