سکه های پارتی از دید نگاره ها گوناگون می باشد و با بررسی دقیق تصاویر سکه ها میتوان بدرستی از چهره ی واقعی شهریاران پارت ، وضع لباس و روش آرایش مو و ریش و وسایل زینتی که بکار می بردند آگاهی حاصل نمود.
در دوران پنج سده شاهنشاهی پارتها از هریک از شهریاران سکه موجود است. حتی آنهایی که دوران کوتاهی شاهنشاه بودند ، مانند همیر(127 پ.ز)  ، پاکر یکم (38 پ.ز)  ، تیرداد دوم (27 پ.ز)  ، ارد دوم (6 میلادی)  ، مهردات (49 میلادی)  و ارتاواز (227 میلادی) .
شاهنشاهانی که دوران شاهی آنان دراز مدت بوده است ، در تصاویر آنها بر سکه تغییراتی که بر اثر گذشت زمان در چهره و قیافه ، هاتا آرایش ریش و موی آنان پدیدار شده ، به خوبی دیده می شود.
مهرداد یکم (171- 138 پ.ز) در حدود سی و سه سال شاهنشاه بود. تصاویر نقر شده بر سکه های پرشمار وی سنین مختلف او را نشان میدهد.
با توجه به نگاره سکه های مهرداد دوم (123- 88 پ.ز) میتوان به روشنی تغییراتی که با گذشت سالها در چهره وی روی داده است دید ، مانند خمیدگی بینی ، خستگی چهره ، وضع ریش که در دوران پیری بلندتر شده و تا روی سینه وی آمده است.
بر سکه های گوناگون فرهاد سوم (70-57 پ.ز) ، ارد یکم (57- 38 پ.ز) ، فرهاد چهارم (38- 3پ.ز) و دیگر شاهان پارت که سالیان دراز بر ایران زمین شهریاری نموده اند آثار جوانی یا پیری پدیدار است.
درباره ی زیبایی تیرداد یکم که مورخان وصف او را آورده اند ، نگاره نقر شده بر سکه ها نیز گواه باارزشی است و گفته آنان را تایید میکند. در تصویر روی سکه ، تیرداد جوان دارای صورتی متناسب و چشمانی درخشان و گیرایی است. در مورد پاکر دوم (82- 78 میلادی) اگر مورخان در مورد چهره ی وی چیزی نگفته اند و او را مردی که به آباد کردن شهرها توجه داشته است ، شناسانده اند. ولی سکه های متنوع پاکر دوم نشان دهنده کمال برازندگی و زیبایی او می باشد. پاکر صورتی گرد ، دهانی کوچک ، چشمانی گیرا و دماغی خوش طرح و گردنی بلند داشته است. سکه های وی دو نوع تصویر او را نشان میدهد ، یکی پاکر جوان را با موهای پرپیچ و تاب که تا روی گردن او آمده است و دومی پاکر را با سبیل بلند و ریش کوتاه دیده می شود.
بر گردن پاکر سه ردیف گردنبند حلقه مانند است. یقه و حاشیه ی لباس برابر سینه زردوزی شده و دُر و گوهر در آن بکار رفته است.
شاهان پارت به آرایش مو و ریش توجه فراوانی داشتند و هریک به سلیقه ویژه ای مو و ریش را آرایش می کردند.
بوسیله ی نگاره ها می توان به روش آرایش ویژه هر یک از آنان آشنایی پیدا کرد. بر گردن همه شاهان گردنبند حلقه ای یا مروارید از یک تا چهار ردیف آویخته شده و بر برخی از گردنبندها قطعه مدالی به شکل جواهرنشان یا شاهین نصب است.
در پایان سده نخست میلادی در نقش سکه ها ، آن ظرافت و دقت گذشته دیده نمی شود. بی گمان این بی توجهی از سوی دستگاه ضرابخانه ی کشور و نقرکنندگان ، نمونه روشنی از بی نظمی سازمانها و سیر نزولی است که در اثر اغتششات داخلی ، کشمکش بین شاهزادگان برای بدست آوردن قدرت و جنگهای پی در پی ایران و روم ، در همه کشور روی داده است. با این وجود در طرح تصاویر ، ویژگی های نشان دهنده ی چهره ها بازتاب دارد.
در روی سکه های این دوره افزون بر تاج ها که خود بحثی جداگانه دارد ، در زمینه برخی از سکه ها نشانه ای که نماد ایزدان یا نشانه های مختلف است ، نقر گردیده است.
بر سکه فرهاد چهارم ماه و ستاره که نشانه ی پارت هاست نقر است ، یا شاهین که نشانه ی فر ایزدی است ، حلقه شهریاری را در حالیکه به منقار گرفته است به سوی شاه می برد.
در پشت تصویر پاکر یکم ، فرشته ی بالدار حلقه ی شهریاری را که دو نوار از آن آویزان است به سوی سر وی میبرد.
بر سکه های فرهاد پنجم دو فرشته ی بالدار که هریک حلقه ی شهریاری بدست دارند ، در دو سوی سر شاهنشاه پارت دیده می شوند.
تصویر مهردات تمام رخ است و دو رشته موی صاف بلند از زیر تاج تا روی شانه ها آمده است. بر گردن وی چهار ردیف گردن بند است و حاشیه لباس باریک و مروارید نشان است. در دو سوی سر وی دو ستاره شش پر قرار دارد.

(1) هیمر از سوی فرهاد دوم به فرمانروایی بابل منصوب شد. ولی پس از پیروزی در جنگ با شاه خرسن خود را شاه خواند و پس از چند ماه شاهنشاهی با روی کار آمدن اردوان دوم دست هیمر از شهریاری کوتاه شد.
(2) ارد یکم در پایان دوران شهریاری ، پاکر را در شهریاری شریک خود نمود.
(3) تیرداد دوم در دوره شهریاری فرهاد چهارم قیام نمود و خود را شاه خواند. ولی فرهاد چهارم او را از کشور راند.
(4) ارد دوم پس از فرهاد پنجم به شهریاری رسید ، ولی پس از چندماه شهریاری هنگام شکار کشته شد.
(5) پسر ونن از اختلاف بین وردان و گودرز برای شاهی بهره ببرد و خود را با یاری کارن شاه خواند ، ولی پس از نبردها و کشته شدن کارن دستگیر شد.
(6) پس از کشته شدن اردوان پنجم واپسین شاه پارت این شاهزاده ادعای شاهی نمود و سکه زد ، سرانجام دستگیر و در تیسفون کشته شد.
(7) نیم تنه ی پاکر بر چهاردرهمی ها از روبروست و حاشیه ی پهن لباس وی با طرح مارپیچی زردوزی شده است و شرابه ی لبه ی حاشیه لباس بر روی شانه و سینه قرار دارد.
8 معمولا موهای شاهان پارت دارای سه تاب یا چهارتاب است که از زیر تاج تا روی گردن را گرفته است. بر سکه خسرو (106-130 پ.ز) و بلاش چهارم (191-208پ.ز) موها حلقه وار و دسته شده بر بالای سر و روی گوش قرار دارد.
(9) در میانه گردن بندِ چهارحلقه ای بلاش یکم مدال زرین چهارگوشی است که میانه آن تکه گوهری قرار دارد. بر گردنبند ارد یکم و برخی از چهاردرهمی های فرهاد چهارم شاهین جواهرنشانی نصب است.
(10) سکه های مهردات را D.Sellwod از ونن دوم می داند.

بر پشت سکه های درهم و برخی از چهاردرهمی ها نقش ارشک است که کمان بدست بر تخت نشسته است. این نقش که در دوران پارتها بر درهم ها دیده میشود ، نشانه احترامی است که پارتها نسبت به نخستین شاه و رهبر خود که روزی بر اقوام پارتی فرمانروایی میکرده و آنان را از سلطه سلوکیها بیرون آورده است ابراز داشته اند. این نقش نشانه دهنده قومی آنان شده و تیروکمان که نشانه زورمندی دلاوران پارتی است ، همیشه در دست ارشک دیده می شود.
بر پشت چهاردرهمی ها و شمار کمی از درهم ها صحنه های مختلفی نقر شده است. بر چهاردرهمی هایی از مهرداد یکم که در آغاز شهریاری وی ضرب شده است ، هرقل گرز بدست ایستاده است ، و بر درهم ها ، زئوس خدای یونانی بر تخت نشسته و عصای شاهی را به دست دارد.
از اردوان یکم و مهرداد دوم چهاردرهمی هایی بدست آمده است ، که در پشت آن سکه ها الهه فراوانی نشانه پیروزی را بدست گرفته است.
بر پشت نوعی از چهاردرهمی های فرهاد سوم ، او بر تخت نشسته عصای قدرت را به یک دست و شاهینی بدست دیگر دارد و الهه ای حلقه تاج را بالای سر شاه پارت نگداشته است. بر چهاردرهمی های ارد ، فرهاد چهارم ، تیرداد ، گودرز و اردوان دوم الهه فراوانی شاخه ی خرما را به شهریار پارت پیشکش کرده است.
بر پشت چهاردرهمی با نقشی ممتاز ، فرهاد چهارم بر تخت نشسته و الهه برابر وی ایستاده است و حلقه ی شهریاری که نوارهایی از آن آویزان است به سوی سر فرهاد چهارم میبرد.
تصویر نیم تنه ملکه «موزا» با تاجی باشکوه و با آرایش و پیرایه هایی ویژه ای بر پشت چهاردرهمی ها و درهم های فرهاد پنجم نقر گردیده است. بر چند چهاردرهمی فرشته ای که روبروی ملکه مقابل پیشانی و تاج قرار دارد ، حلقه شهریاری را به سوی ملکه موزا می برد.
فرشته ای بالدار با لباس چین دار بسیار زیبا بر پشت سکه های ونن نقر است ، که در یکدست شاخه ی خرما که نشانه ی سبزی و فراوانی است در دست دارد و در دست دیگر حلقه تاج را گرفته است.
بر چهاردرهمی های اردوان سوم نقوشی که دیده میشود از جمله شاه بر تخت نشسته که در برابر وی الهه ی فراوانی شاخه خرما را به وی پیشکش میکند ، یا در برابر شاهنشاه پارت شخصی که زانو به زمین زده با احترام فراوان حلقه شهریاری را به وی پیشکش می کند.
بر پشت سکه های چهاردرهمی گودرز ، بلاش یکم ، پاکر دوم ، اردوان چهارم ، بلاش دوم ، بلاش سوم ، بلاش چهارم و بلاش پنجم ، تصویر شهریاران بر تخت نشسته نقر گردیده است ، که الهه ای حلقه شهریاری به آنان داده میشود. بر چند چهاردرهمی از اردوان سوم و پاکر دوم ، شاه سوار بر اسب و در برابر وی الهه ای حلقه شهریاری را به وی میدهد. بر نوعی از چهاردرهمی پاکر دوم سوار بر اسب است و برابر او الهه ای ایستاده که حلقه شهریاری را به وی می دهد. در پشت الهه مردی که از بزرگان و نجبای پارت است قرار دارد.
از این نقوش که تصویر کامل شاهنشاهان را به خوبی نشان میدهد ، میتوان به طور درست و دقیق از وضع لباس ، تاج ، کفش ، انواع پیرایه های آنان آگاهی بدست آورد. مطلب دیگری که این نقوش نشان می دهند ، آزادی در افکار و باورهای مذهبی و علایق و پیوستگی شهریاران پارت به نگهداری این روش و دلبستگی به سنت ها و آداب ایرانی و احترام آنان به ایزدان مختلف است.

(1) سلحشوران و سوارکاران پارتی در تیراندازی مهارت فراوان داشتند. چنانکه در جنگ رومیها با پارتها در دوره شهریاری ارد یکم کراسوس سردار رومی که در حدود هفت لژیون یعنی سی و سه هزار پیاده و پنج هزار سوار و چندین هزار جنگجو از واحدهای کمکی داشت ، در برابر سردار پارت «سورن» که تنها ده هزار سوار داشت که سلاح آنان کمان بود نتوانست پایداری کند ، کراسوس در سال 53 پ.ز پس از شکست سختی که خورد کشته شد و تیراندازان پارتی در جهان آنروز نامداری فراوانی بدست آوردند.
(2) خدای زورمندی یونان کهن است.
(3) خدای خدایان یونان. این نوع نقش در پشت سکه های شاهان سلوکی نقر است.
(4) نشانه ی این الهه جامی به شکل شاخ است که میوه درون آن قرار دارد.
خط سکه ها

چیرگی اسکندر و سپس سلوکیها بر ایران سبب رواج زبان یونانی گردید و در تشکیلات گسترده اداری ، لشگری و کشوری و امور بازرگانی و نامه نگاریهای رسمی از این خط بهره برده میشد.
اسکندر و جانشینان وی کوشش بسیار بکار بردند که فرهنگ و مدنیت یونانی در ایران پخش شده و نفوذ کامل یابد. همچنین اسکندر که در اندیشه یگانگی شاهنشاهی بود شهرهایی بنا کرد و با ایجاد کانونهای مهم بازرگانی و جلب بازرگانان یونانی کارهای اقتصادی خود را گسترش داد. برپایه همین باور و به منظور ایجاد جامعه ای واحد از عنصر ایرانی و یونانی دستور ازدواج بین ایرانیان و مقدونیان را صادر کرد.
در نتیجه زبان و خط یونانی که دستگاه اداری و بازرگانی برپایه آن استوار شده بود در بین اهالی شهرها انتشار یافت. ولی به طور کامل جامعه ایرانی و روستاییان همچنان بنابر سنت دیرین و آداب اجدادی به زبان خود سخن گفته و به همان خط دیرین می نوشتند.
به همین شوند زبان رسمی و دولتی و درباری یونانی که برای عامه مردم ایران زمین ناشناخته بود با استقرار پارتیان و راندن سلوکیها از ایران به سوی تباهی و محوشدن گرایید. به همان نسبت که عنصر ایرانی قدرت یافت ، فرهنگ ملی گسترش یافت و آثار یونانی به سوی محوشدن و نیستی کشیده شد.
یکی از بهترین نمونه های آن نوشته بر سکه هاست. نوشته ی برسکه ها اگر در آغاز دوران پارت به روشنی و در کمال درستی بکار رفته است ، از دروه ی اوج پارتیان و شهریاری مهرداد دوم نوشته ها کم کم به صورت نقطه گذاری درآمده است. هاتا برخی از واکه ها (حروف) شکل اصلی خود را از دست داده. شاهان نخستین پارت با بکار بردن انواع لقب های همسایگان باختری و خاوری خود خواسته اند برابری خود را با آنان ثابت نمایند و از رقیبان خود عنوان کمتری نداشته باشند و اعتبار و ارزش خود را جلوه دهند.
در دوره شهریاری بلاش یکم (78 – 51 میلادی) برای نخستین بار خط پهلوی اشکانی بر سکه ها بکار رفته است.
نام شاهان نخستین به ریخت ساده «شاه ارشک» یا «شاه بزرگ ارشک» بر سکه نقر گردیده است. بر نخستین سکه پارت که از ارشک یکم پایه گزار شاهنشاهی اشکانی است عنوان «اتوکرات» به چم «خودمختار» دیده می شود.
در سال 1345 خورشیدی ، شماری سکه از ناحیه گرگان بدست آمده است که نام ارشک با کلمه «کرن» به خط آرامی در کنار تصویر شاه پارت قرار دارد. این واژه در پارسی باستان به چم «فرمانده» یا «سپهسالار» می باشد.
در مورد واژه آرامی نیز میتوان چنین برآورد کرد که در پیروزی ارشک در راندن فرمانروای سلوکی از منطقه پارت ، کارن که از فرنشینان بانفوذ یکی از تیره های مهم پارت بود او را بیش از دیگر فرنشینان تیره ها یاری نمود ، به همین شوند ارشک برای اثبات حقشناسی نسبت به وی دستور داد نام کارن را در کنار نام وی بر سکه نقر کنند.
بنابرگفته گزنفون کارن عنوان مقام نظامی مهم بوده است که برابر سردار یا فرمانده یا سپهسالار می باشد و بکار بردن نوشته آرامی بر سکه در این هنگام که هنوز سلوکیها بر ایران زمین فرمانروایی می کردند میل باطنی پارت ها را در برافکندن نفوذ یونانی اثبات می کند.
نوشته ی پهلوی اشکانی بر سکه بلاش یکم و بلاش دوم به صورت کوتاه شده و دو واکه (حرف) نخست نام آنان بر کنار تصویر نقر است. از دوره شهریاری مهرداد دوم که خط غیرقابل خواندن و تنها نشانه ای از آن باقی است و نام شاهان به خط پهلوی در بالای تصویر ارشک در پشت سکه نقر شده است.

(1) در این دوره مهاجران یونانی مقدونیه از طبقات مختلف که در جستجوی کار و تامین معاش بودند به ایران روی آوردند. با ایجاد تاسیسات مختلف و بنیادنهادن شهرها جماعت بسیاری از یونانیان بکار اشتغال یافته هاتا (حتی) صاحب زمین و ملک شدند. شهرهایی که بوسیله سلوکیها بنا گردید بیشتر جنبه بازرگانی داشت ، یا برای استقرار ساخلوهای یونانی بود. مهمترین آنها عبارت ات از : انطاکیه (کنار رود ارونت) که درسال 300 پ.ز بوسیله سلوکوس بنا گردید و انطاکیه در پارس ، سلوکیه در شوش که در پیرامون آن تا کنار خلیج فارس دو شهر دیگر بنام سلوکیه وجود داشت و سلوکیه روی دجله که کانون اصلی سلوکوس یکم بود و در آبادی آن توجه ویژه میداشت و شمار مردم شهر نزدیک به 600000 نفر بود.
(2) اسکندر با دختر داریوش سوم استاتیره ازدواج کرد و بنابر دستور وی هشتاد تن از بزرگان و ده هزار سرباز یونانی با دختران ایرانی در شوش ازدواج کردند.
(3) از میانه سده نخست میلادی به نوشته ها توجهی نمی شود و از میانه سده دوم نوشته ها بکلی ناخواناست و نقرکننده هیچگونه دقتی در نقر آنها بکار نبرده است.
(4) هفت خاندان در بین تیره های پارتها معتبرتر بودند که به ترتیب کارن و سورن رتبه نخست را داشتند چنانکه در شورای بزرگ که مجلس واسپوهرکان نامیده میشد ، آنان هموند بودند و به هنگام مراسم تاجگذاری ، فرنشین یکی از خاندانهای سورن یا کارن تاج بر سر شاه می نهاد. این دو خاندان تا دوران ساسانیان نیز مقام ارجمند خود را دارا بودند.